Gëzuar ditëlindjen e Gjergj Kastriotit Skënderbeut!
6. Maj 2024Le të mbajmë gjithmonë në mendje dhe në zemër mësimet dhe vlerat që At Antonio Bellusci la pas
20. Qershor 2024Shkruan: Bardhec Berisha – Bardhi
Një shtatore e Gjergj Kastriotit në Horën e Arbëresheve ka një rëndësi të veçantë për komunitetin e arbëreshë në Itali, do të përforcojë lidhjet e arbëreshëve me historinë e tyre dhe do të ndihmojë në ruajtjen e identitetit kulturor shqiptar në këtë pjesë të botës. Ajo është një shenjë e përkujtimit dhe kujdesit për trashëgiminë historike dhe kulturore.
Kryetrimi Gjergj Kastrioti
Figura më e shndritshme e historisë sonë kombëtare është kryetrimi, krye heroi, mbreti ynë Gjergj Kastrioti. Ai ishte një udhëheqës dhe një hero i luftës dhe paqes, i cili shërbeu me guxim dhe përkushtim për mbrojtjen e atdheut.
Gjergj Kastrioti lindi në Krujë më 6 maj 1405, në familjen aristokrate të Kastriotëve, ishte djali më i vogël i princit Gjon Kastriotit dhe i princeshës Vojsava. Ishte fëmija i fundit midis 4 djemve dhe 5 vajzave. Si fëmijë ai u dërgua si peng në oborrin perandorak osman, ku u arsimua dhe hyri në shërbim të sulltanit për njëzet vitet e ardhshme. Për shkak të vlerave dhe aftësive të tij të jashtëzakonshme ushtarake, ai u mbiquajt nga sulltanët «Iskender Bey» ose «Skënder Bey».
Pas një periudhe të gjatë të shërbimit të tij në perandorinë osmane, ai i kuptoi ambiciet e sulltanëve për të pushtuar dhe asimiluar trojet shqiptare, kjo e bëri të kthehet kundër osmanëve dhe të fillojë një luftë të palëkundur për të mbrojtur lirinë dhe pavarësinë e popullit të tij.
Në betejat e shumta qe i kishte kundër hordhive osmane, Gjergj Kastrioti tregoi një strategji të shkëlqyeshme ushtarake dhe një vullnet të palëkundur për të përballuar sfidat luftarake.
Më 2 mars 1444, në katedralen e Shën Kollit në Lezhë i bashkoi princat shqiptar në një flamur të përbashkët dhe shpalli besëlidhjen e Lezhës (kuvendi i parë i Arbërit), një veprim i shquar për unitetin kombëtar, ku morën pjesë: Gjergj Arianiti, Nikoll dhe Pal Dukagjini, Andrea Topia me dy djemtë, Gjergj Stres Balsha, Teodor Muzaka i riu, Lekë Zaharia, Lekë Dushmani, Stefan Gojçini etj.
Unë do t`i citoja dy thanje të tij në dy fjalime të tij të rëndësishme. I pari në fjalimin e tij i mbajtur në Krujë kur mbërriti nga Turqia: “lirinë nuk ua solla unë, por e gjeta mes jush”, një mençuri e rrallë, dhe këto fjalë të tij edhe sot e kësaj dite janë unike në popullin tonë, kurse citati i dytë është në formën e testamentit përpara vdekjes ku thotë: “ska asnjë shtet aq të fuqishëm dhe aq të shëndoshë që të mos shembet kur i lëshon vendin mërive dhe grindjeve”.
Përkundër vështirësive dhe sfidave të mëdha, Gjergji Kastrioti vazhdoi të luftojë kundër osmanëve deri në fund të jetës së tij. Ndërroi jetë më 17 janar 1468, trimëria dhe guximi i tij mbeti frymëzim i paimagjinueshëm për brezat e ardhshëm.
Për figurën e Gjergj Kastriotit në të gjithë botën janë shkruar rreth 600 libra. Nder to janë dhjetra libra historikë, romane, legjenda dhe studime.
Shumë artistë me renome botërore i kanë kushtuar vepra Gjergj Kastriotit, p. sh. kompozitori Antonio Vivaldi i ka kushtuar një opera, François Rebel dhe François Francoeur nga një operetë. Kurse piktor holandez me renome botërore Rembrand Harmnszoon van Rijn ka bërë portretin e tij.
Kurse buste dhe shtatore të tij ndodhen gjithandej botës si në Tiranë, Prishtinë, Gjenevë, Londër, Bruksel, Budapest, Romë, Miçigan e në qytete tjera.
Kush janë Arberëshët?
Arbëreshët janë një grup etnik shqiptarësh që emigruan në Itali gjatë periudhës së Mesjetës dhe periudhës se Renesancës. Emri “arbëresh vjen nga emri i vjetër shqiptar, “Arbër” ose “Arbën”. Ata kanë ruajtur gjuhën, kulturën dhe traditën shqiptare me shekuj, edhe pse kanë jetuar jashtë territoreve shqiptare.
Gjuha arbëreshe është një degë e gjuhës shqipe, dhe përdoret ende në familjet arbëreshe. Ruajtja e gjuhës dhe traditave ka qenë një pjesë e rëndësishme e identitetit kulturor arbëresh.
Arbëreshët janë kryesisht katolik, duke pasuar traditat fetare të mesjetës. Kishat e tyre, ikonat dhe festat fetare mbajnë ndikimin e rëndësishëm të periudhës së mesjetës.
Arbëreshët kanë lënë ndikim të rëndësishëm në Itali në fusha të ndryshme, përfshirë artin, arkitekturën, muzikën, letërsinë etj. Shembuj të famshëm përfshijnë flamujt arbëreshë në katedralen e Shën Markut në Venedik dhe shfaqjet e njohura folklorike.
Arbëreshët më xhelozi ruajnë traditat dhe lidhjet e tyre me kulturën shqiptare, mbajnë aktivitete kulturore, organizojnë festa tradicionale, ku promovojnë muzikën, veshjen tradicionale, kuzhinën e kështu me radhë.
Pavarësisht largësisë fizike nga Shqipëria, ata mbajnë lidhjet me historinë dhe trashëgimin shqiptare. Për arbëreshët, ruajtja e gjuhës, traditave dhe lidhjeve kulturore me vendin e prejardhjes është e rëndësishme për identitetin e tyre.
Ndër emrat e njohur në kishën katolike janë: Papa Klementi XI – i quajtur Albani, Papë nga 23 nëntori 1700 deri në vdekjen e tij në 1721, Sotir Ferrara – ipeshkëv i Kishës Italo-Shqiptare të Eparkisë së Piana degli Albanesi, Donato Oliverio – peshkopi i Eparkisë së Lungro, dioqezë e Kishës Katolike Italo-Shqiptare në Kalabri të Italisë, Giorgio Demetrio Gallaro – peshkop i Eparkisë së Piana degli Albanesi, një dioqezë e Kishës Katolike Italo-Shqiptare në Siçili, Itali, Nikollë Filja – prift i ritit bizantin arbëresh dhe shkrimtar i shekullit të XVIII.
Arbëreshët lanë gjurmë jo vetëm në letërsinë tonë kombëtare por edhe në atë italiane. Pa kontributin e tyre nuk mund të shkruhet as Historia e letërsisë, as krijimtaria gojore, e as Rilindja kombëtare, ngase ata janë edhe krijues edhe studiues edhe enciklopedi shkencore në këto aspekte.
Këtë e dëshmuan: Luca Matrange (Lekë Matrënga) prift arbëresh i ritit bizantin, një nga shkrimtarët e parë shqiptarë, Jeronim Girolamo de Rada autor dhe figurë e rëndësishme e Rilindjes Kobëtare Shqiptare, Jul Variboba, Zef Serembe, Zef Skiroi, Gavrill (Gabriele) Dara plak, Gavrill (Gabriele) Dara i ri, Domenico Bellizi, Vorea Ujko, Bernardo Bilotta, Maria Antonia Braile shkrimtare arbëreshe dhe e para shkrimtare shqiptare që botoi letërsi në gjuhën shqipe, etj.
Pra këta janë disa nga shkrimtarët arbëreshë që kanë dhënë një kontribut të rëndësishëm në promovimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare gjatë periudhës së Rilindjes kombëtare. Veprat e tyre janë një pasuri e letërsisë shqiptare.
Letërsia arbëreshe ka përfshirë temat dhe vlerat e traditave shqiptare. Shkrimtaret arbëreshë kanë trajtuar shpesh në veprat e tyre, temat e historisë, zakoneve, dhe vlerave kulturore shqiptare. Ata janë shquar në fushën e poezisë, prozës etj. Në veprat e tyre, ata shpesh kanë përdorur një gjuhë të pasur dhe imazhe poetike për të shprehur ndjenjat, emocionet dhe vlerat e tyre kulturore.
Çfarë rëndësie do të këtë ngritja e një shtatoreje të Gjergj Kastriotit tek arbëreshët?
Andaj një shtatore e Gjergj Kastriotit në Horën e Arbëresheve ka një rëndësi të veçantë për komunitetin e arbëreshë në Itali, do të përforcojë lidhjet e arbëreshëve me historinë e tyre dhe do të ndihmojë në ruajtjen e identitetit kulturor shqiptar në këtë pjesë të botës. Ajo është një shenjë e përkujtimit dhe kujdesit për trashëgiminë historike dhe kulturore.
Ja disa aspekte që mund të theksohen rreth rëndësisë së një shtatore të Gjergj Kastriotit për arbëreshët:
Ndarja e Trashëgimisë:
Arbëreshet kanë ruajtur një pjesë të trashëgimisë kulturore dhe historike shqiptare në Itali. Ata ishin mbrojtës të vazhdueshëm të gjuhës shqipe, duke e përdorur atë në poezi, prozë dhe shprehje të tjera letrare. Një shtatore e Gjergj Kastriotit kontribuon në ndarjen e kësaj trashëgimie me brezat e rinj dhe si burim inkurajimi për të mbajtur gjallë vlerat dhe traditat e tyre.
Forcimi i lidhjeve kombëtare:
Përkujtimi i kryetrimit të madh Gjergj Kastrioti nxit njohjen dhe krenarinë për prejardhjen dhe historinë e përbashkët. Ky ndjenim i përbashkët forcon lidhjet ndërmjet shqiptarëve dhe arbëreshëve dhe mund të kontribuojë në krijimin e një bashkëpunimi të thellë.
Mbështetja për studime historike:
Një shtatore e Gjergj Kastrioti mund të shërbejë si burim frymëzimi për studime historike dhe kërkime mbi periudhën e Renesancës në Itali dhe rolin e arbëreshëve në atë kohë. Kjo mund të sjellë njohuri të reja dhe të thellojë kuptimin e kontekstit historik.
Shpërndarja e njohurive në shoqëri:
Shtatorja e Gjergj Kastriotit në një qytet ose zonë ku jetojnë arbëreshët në Itali mund të shërbejë si një mjet për shpërndarjen e njohurive mbi historinë dhe trashëgimin e tij mes banorëve dhe vizitorëve. Kjo kontribuon në edukimin dhe ndërgjegjësimin e njerëzve për vlerat kulturore dhe historike.